زخم قرنیه (Corneal Ulcer )
زخم قرنیه چیست و چرا خطرناک است؟
قرنیه شفاف‌ترین لایه جلوی چشم است و نقش کلیدی در تمرکز نور روی شبکیه و ایجاد بینایی واضح دارد. زخم قرنیه یکی از آسیب‌های جدی چشم است که می‌تواند منجر به کاهش بینایی دائمی شود، اگر درمان به موقع انجام نشود. این بیماری اغلب ناشی از عفونت، ورود جسم خارجی یا استفاده نادرست از لنز تماسی است و نیازمند توجه فوری است.
زخم قرنیه یا Corneal Ulcer، یک آسیب عمیق به بافت قرنیه است که معمولاً با التهاب و عفونت همراه می‌شود. این زخم می‌تواند سطح قرنیه و در موارد شدید لایه‌های عمقی‌تر آن را درگیر کند.
علل شایع زخم قرنیه
یکی از شایع‌ترین علل زخم قرنیه، استفاده نادرست از لنز تماسی است. استفاده طولانی، خوابیدن با لنز یا رعایت نکردن بهداشت باعث افزایش ریسک عفونت می‌شود.
ورود اجسام خارجی به چشم مانند گرد و غبار، تراشه‌های فلزی یا چوب هم می‌تواند باعث ایجاد زخم و التهاب شود. حتی کوچک‌ترین ذرات می‌توانند موجب آسیب جدی قرنیه شوند.
عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی نیز از عوامل مهم هستند. باکتری‌ها شایع‌ترین عامل زخم قرنیه هستند، به‌ویژه در بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا از لنز تماسی طولانی‌مدت استفاده می‌کنند.
عوامل زمینه‌ای دیگر مانند خشکی شدید چشم، دیابت یا اختلالات عصبی قرنیه نیز ریسک زخم را افزایش می‌دهند.
علائم و نشانه‌های زخم قرنیه
تشخیص سریع زخم قرنیه اهمیت حیاتی دارد. علائم اصلی عبارت‌اند از:
- درد شدید چشم که بیمار را وادار به مراجعه فوری می‌کند.
- قرمزی چشم ناشی از التهاب و گشاد شدن عروق سطح چشم.
- ترشح یا اشک‌ریزی غیرطبیعی که ممکن است چرکی یا شفاف باشد.
- کاهش دید یا تاری دید که بسته به شدت و محل زخم ممکن است موقت یا دائمی باشد.
- حساسیت به نور (Photophobia) که باعث می‌شود بیمار قادر به باز نگه‌داشتن چشم در نور شدید نباشد.
بسیاری از افراد، التهاب سطحی قرنیه را با زخم اشتباه می‌گیرند. تفاوت اصلی این است که التهاب ساده معمولاً سطحی است، درد خفیف تا متوسط دارد و خطر کاهش بینایی پایینی دارد، در حالی که زخم قرنیه عمقی‌تر است، درد شدید ایجاد می‌کند و نیاز به درمان فوری دارد. تشخیص دقیق معمولاً با معاینه slit-lamp و رنگ‌آمیزی با فلورسانتین توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود.
روش‌های درمان زخم قرنیه
درمان زخم قرنیه به شدت، علت و وسعت آن بستگی دارد. اقدام فوری و تحت نظر متخصص چشم بسیار اهمیت دارد.
درمان دارویی
قطره‌های آنتی‌بیوتیک، ضدویروس یا ضدقارچ بسته به عامل ایجادکننده زخم تجویز می‌شوند. قطره‌های ضدالتهاب برای کاهش التهاب و درد چشم استفاده می‌شوند، اما مصرف خودسرانه کورتون بدون نظر پزشک می‌تواند آسیب را تشدید کند. قطره‌ها و ژل‌های مرطوب‌کننده نیز به تسریع بهبود سطح چشم و کاهش خشکی کمک می‌کنند.
درمان حمایتی
در برخی بیماران، لنز درمانی (Bandage Contact Lens) برای محافظت قرنیه و تسریع ترمیم استفاده می‌شود. همچنین پرهیز از مالیدن چشم بسیار مهم است، زیرا حتی لمس جزئی می‌تواند زخم را عمیق‌تر و روند درمان را طولانی‌تر کند.
درمان جراحی
در موارد پیشرفته یا زخم‌های عمیق که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است نیاز به پیوند جزئی یا کامل قرنیه باشد. تجربه جراح و رعایت مراقبت‌های پس از جراحی نقش حیاتی در موفقیت عمل دارد.
پیشگیری از زخم قرنیه
پیشگیری همیشه بهتر و ساده‌تر از درمان است. اقدامات زیر می‌تواند ریسک زخم قرنیه را به‌طور چشمگیر کاهش دهد:
- رعایت بهداشت لنز تماسی
هرگز با لنز نخوابید مگر طبق دستور پزشک، دست‌ها را قبل از تماس با لنز بشویید و محلول و لنز را طبق زمان‌بندی توصیه شده تعویض کنید. - محافظت در برابر آسیب‌های فیزیکی
استفاده از عینک محافظ هنگام کار با ابزار، ورزش‌های برخوردی و فعالیت‌های پرخطر، و مراقبت هنگام برخورد اجسام خارجی بسیار مهم است. مالیدن چشم می‌تواند زخم را بدتر کند. - مراقبت عمومی از سطح چشم
استفاده از قطره اشک مصنوعی برای پیشگیری از خشکی، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و تغذیه مناسب برای حمایت از سلامت قرنیه توصیه می‌شود. - مراجعه دوره‌ای به چشم‌پزشک
حتی در صورت عدم وجود علائم شدید، معاینات منظم می‌تواند زخم‌های کوچک و بدون علامت را شناسایی کند و از پیشرفت آن جلوگیری نماید.